Gelişim genel olarak üç bölümde incelenebilir. Bunlar fiziksel gelişim, bilişsel gelişim, psiko-sosyal gelişim. Gelişim dönemleri ortak özellikleri kapsayan yaş aralıklarıyla ifade edilir.
Fiziksel gelişim, beden gelişimi ve psiko-motor gelişim olarak iki boyutta incelenir.
Bedensel Gelişim: Boy, ağırlık ve hacimsel artışla birlikte vücudun sistemlerinin kendilerinden beklenen fonksiyonları da kapsar.
Devinimsel Gelişim: Zihin ve kas kooordinasyonuna dayalı davranışların gelişimidir. Devinimsel gelişimde duyu organları, kas ve sinir sistemleri koordineli olarak çalışırlar.
Fiziksel Gelişim Dönemleri:
- Doğum öncesi fiziksel gelişim
- Bebeklik Dönemi fıziksel gelişim (0-2 )
- İlk Çocukluk Dönemi fiziksel gelişim (2-6 )
- Okul Döneminde fiziksel gelişim (6-12 )
- Ergenlik Döneminde fıziksel gelişim (12-18)
- Doğum öncesi fiziksel gelişim
Bireyin hayatı anne ve babadan gelen 23 çift kromozomun anne karnındaki yumurtada birleşmesiyle başlar.
Zigot: Döllenmiş yumurtaya zigot adı verilir. Genetik yapısı 23 anneden 23 babadan olmak üzere toplam 46 kromozomdan oluşur.
Döllenmeden sonraki (zigot) ilk 1-2 haftalık döneme denir.
Embriyo: 3-8 hafta arasındaki döneme denir. Embriyo gelişerek vücut organlarını meydana getirecek tabakalar meydana getirmeye başlar. Bunlar;
- Ekdoderm: En dıştaki tabakadır. Duyu organları, sinir sistemi, dış deri, saç, tırnak ve dişlerin bir kısmı oluşur.
- Mezoderm: Orta tabakadır. Kas, iskelet sistemleri ile salgı ve dolaşım sistemleri meydana gelir.
- Endoderm: İç tabakadır. Sindirim, solunum, karaciğer, akciğer gibi önemli organlar meydana
Fetüs: 3. aydan itibaren başlar. Bu dönemde;
- Bu dönemde beyinde elektriksel etkinlikler meydana
- Birçok reflex gelişir.
- Kalp atışı düzenlidir.
- Bebek görünümü vardır.(4. ayda)
- 5. aylarda temel vücut yapısı tamamlanır. Cinsiyet belirlenebilir.
- aydan sonra beyne gönderilen uyaranlara tepki vermeye başlar
- Beynin 8. aylarda çalışmaya başladığı iddia edilmektedir.
- Beynin gelişmesiyle birlikte organizma artık hem biyolojik hem de psikolojik bir varlık demektir.
- Doğduğunda boyu 50 cm. Ağırlığı ise 2500-4300 gramdır.
İnsan yaşamında fiziksel gelişîmin en yoğun olduğu dönem doğum öncesi dönemdir.
Otozom: vücut kromozomlarıdır. 22 çifttir Genozom: Cinsiyet kromozomlardır. 1 çifttir.
Genotip : Anne babadan kalıtım yoluyla geçen yapılan ifade eder
Fenotip: Genetik yapının çevrenin etkisiyle oluşan dışandan gözlenebilen şeklidir. Dış görünüştür Androjeni: Bireyin kendi cinsiyetini reddetmeden erkek ve dişi özelliklerini potansiyeüer ölçüsünde taşımasıdır.
- Yumurta ve speımde 23’er kromozom bulunur Bunlar birfeşince zigotu oluşturur 46 kromozom meydana gelir
- Her kromozom içinde yaklaşık 20.000 gen bulunur
- Kişinin tüm genetik özelliklennın kodlandığı DNA lar bu genlerde bulunur
- Genler baskın ve çekinik olmak üzere iki çeşittir
- Down sendromu genetîk bir bozukluktur Bireyde fiziksel ve zihinsel bozukluklar görülür
- Erkeğin cinsîyet kromozomları XY düzenîndedir.
- Kadının cinsiyet kromozomları her zaman XX düzenindedir.
- DNA, GEN, KROMOZOM, ZİGOT, DÖLÜT, EMBRİYO, FETÜS şeklinde bir geiışım sırası işlemektedir.
Bebeklik Dönemi Fiziksel Gelişim (0-2 yaş)
- Bedensel Gelişim: Doğum öncesi gelişimden sonra fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir.
Bebek bir yaşında doğumdaki boyunun yaklaşık yarısı kadar Altı ayiık bebek doğum ağırlığının iki katına ulaşır Bebeğin kalp atışs yetişkinin yaklaşık iki katı kadardır. Çocuk yaklaşık 12-30 aylar arasında altını ıslatmamayı öğrenir
Süt dişieri 5-8 aylarda çıkmaya başlar ve yakiaşık olarak 2,5 yaşlarında tamamlanır. Kız bebekler boy ve ağırlık olarak erkeklere göre daha yavaş gelişirter. Bebeğin sinir sistemi gelişim îlkelerine uygun olarak merkezden uçlara, içten dışa doğru gelişir.
Psiko-motor Gelişim: Bebek doğduğunda vücudunu kontrol edecek güçte değildir. Bebekte bu dönemde refleksif ve denetimsiz vücut hareketleri gözlenir. Beş ayiık bebek başının kontrolünü sağlayabilir Bebek yedî aylık olunca kendi başına oturabilir. Sekizind ayda destekle ayakta durabilir. Onun ayda emekler ve on birinci ayda elinden tutularak yuruyebîlîr. Çocuk yaklaşık 12 aylık olunca bağımsız olarak yürüyebilir.
Duyulann Gelişimi: Yeni doğan bebeğin işîtme duyusu oldukça gelişmîştir Tanıdık ve yabancı sesleri ayırt edebilir. Özellikle annesinin sesini iyi tanır. Altı aya kadar renkleri ve şekîlleri ayırt edebilirfer. Bebeklerin koklama ve tat alma duyulan da çok getişmiştir. Farklı tat ve kokulan ayırt edebilirier. Dokunma duyusu en geiişmiş duyudur Bu duyuyu çevresini tanımada da kullanır.
İlk Çocukluk Dönemi Fiziksel Gelişimi (2-6 yaş)
- Bedensel Gelişim: Bedensel gelîşim bebeklik dönemine göre daha yavaştır Sinîr sîstemî
gelişiminî büyük ölçûde tamamlar. Beş yaşına kadar beyin ağıriığı yetişkinin % 90 ına ulaşır Kalp atış hızı ilköğretime başlayınca yetişkine ulaşır - Psiko-motor Gelişîm: Bu dönemde çocukların etkinlık seviyeleri çok yüksektir Uzun süre bir yerde oturamazlar Kaba motor hareketi sağlayan kaslannı daha sık kullanıriar Çocuğun hareket sayısı ve hareketlennin niteliğînde artma göztenir Dönemin sonlanna doğru iki tekeriekli bisiklete binebilirler Yazma çîzme gibi küçük kas becerilerinde acemilik gözetlenir.
Duyulann Geüşimi: Çocuğun görme duyusu. büyük puntolu kitapian incelemeye daha mûsaîttir.
Çünkü göz geiişimi diğer duyulara göre daha geç tamamlanır. Bunun nedeni ise karmaşık ve spesifik bir yapıya sahip olmasıdır.
Okul Döneminde Fîziksel Gelişim (6-12 yaş)
- Bedensel Gdişim: bedensel gelişim bir önceki döneme göre daha yavaştır Dokuz yaşına kadar erkek çocuklar kızlara göre daha uzun ve ağırdırlar.
Kız çocuklann 10-15yaş aras: boy ve ağırlıkları yaşıtı olan erkekleri geçer Fakat erkekler daha harekeîli ve fîziksei etkînükiere yoğun îigî duyariar Sinır sistemi geüşimi îamamfansr Kalp atış hızı yetişkine çok yakındır. îç
salgı bezieri bu dönemde oldukça önemlidir Troid bezî yeterince salgı öretmese bedenseS ve zîhînsei
gelişim yavaşlar. Gırtlağın iki yanındakî bu bez yeterli salgıyı sağlayamazsa çocuk edügenL îembeî ve sindirim güçlüğü çeker
Psiko-motor Gelişim: Küçük kas becerileri gelişir.
Bu sayede güzel sanatlar müzik ve el işaretine îlgi duyarlar.
Ergenlik Döneminde fiziksel Gelişim (12-18 yaş)
- Bedensel gelişim: Ergenliğin ilk dönemine buluğ (erinlik) dönemi Bu dönemde yoğun fizyolojik ve hormonal değişim yaşanır. Kızlar 11- 12, erkekler ise 13-15 yaşları arasında buluğa ererler. Bu dönemde cinsiyet salgı bezleriaktif hale gelerek cinsiyet hormonu üretir. Vücudun tüm organları değişiklikten etkilenir. Erkelerde ses tonu, kızlarda ise adet görme bu dönemin belirtileridir. Hızlı fizyolojik değişme vücut yapısında büyük farklılıklara neden olur. El, ayak ve beden gelişir. Kızlarda yağ dokusu, erkeklerde ise kas dokusu fazlalaşır.
- Psiko-motor Gelişim: ergenlik dönemindeki yoğun fizyolojik değişim devinimsel becerilerde acemilik gözlenmesine neden olur. Daha sonra zihin ve kas koordinasyonu gelişerek bu uyumsuzluk ortadan Ergenliğin son döneminde vücut koordinasyonu yetişkinlik düzeyine ulaşır. Ergenlik dönemi fiziksel gelişimin (0-2) yaş döneminden sonra en yoğun olduğu dönemdir. Ergenin kısa zaman diliminde geçirdîği fiziksel değişim ve gelişim bazı sorunları da beraberinde getirir.
Fiziksel gelişim özet;
- Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemler, doğum öncesi, 0-2 yaş ve ergenlik dönemidir.
- Çocuğun kız veya erkek olduğunu bilmesi bir diğer anlamıyla farkına varması ilk çocukluk döneminde gerçekleşir.
- Çocuklarda sinir sisteminin gelişimi okul öncesi dönemde tamamlanır.
- Ergenlik dönemindeki gencin benlik algısına fıziksel özellikleri etkiler.
Fiziksel Gelişimin Eğitim Açısından Sonuçları
- Okul öncesi dönem çocukların uzun süre bir yerde oturmaları mümkün değildir. Bu durum yaramazlık olarak değerlendirilmemelidir.
- İlköğretimin I. Evresinde küçük kas becerileri ve görme algısı tam olarak gelişmediği için kalın kalem ve büyük puntolu kitaplar kullanılmalıdır.
- İlköğretim döneminde görsel algılama ve küçük kas becerileri normale döner. Küçük kas gelişiminde yetersizlik gösteren öğrencilere resim ve yazı çalışmaları yaptırılmalıdır.